Edson Braafheid en Gianni Zuiverloon willen taboe op mentale gezondheid in de voetbalwereld doorbreken: ‘Kwetsbaarheid is een kracht’

Het wordt steeds normaler en makkelijker om over mentale gezondheid te praten. Er zijn echter bepaalde gemeenschappen en branches waarin dit onderwerp helaas nog steeds een taboe is. Dit is bijvoorbeeld in de voetbalwereld het geval. Het leven als profvoetballer betekent continue prestatiedruk en zware routines. Je bent afgezonderd van je familie, als onder een vergrootglas voor de hele wereld. Dit neemt de nodige mentale uitdagingen met zich mee, waar voetballers niet goed op voorbereid worden en ook niet veel mensen hebben om mee te praten. Oud-voetballers Edson Braafheid (FC Twente, Bayern München) en Gianni Zuiverloon (ADO Den Haag) willen hier verandering in brengen met hun podcast ‘Building Bridges’, waarin actoren uit de voetbalwereld openhartig vertellen over de mentale uitdagingen die de topsport met zich meeneemt.

De carrière van de meeste voetballers begint al op zeer jonge leeftijd. Dit wil zeggen dat de druk om te presteren ook al op jongere leeftijd. Kinderen zijn al bezig met gescout worden en bij de juiste club terechtkomen, omdat ze weten hoe klein de kans is dat ze profvoetballer worden. De jongens die gescout worden komen uiteindelijk in een team terecht waar iedereen even goed of beter is dan jij, waardoor je jezelf continu moet bewijzen. Edson Braafheid legt uit dat kinderen al vanaf dat moment begeleiding zouden moeten krijgen. Ze zijn namelijk niet voorbereid op teleurstellingen zoals niet mogen spelen, de consequenties van blessures en veranderingen in routines. Zo lopen de kinderen al op jonge leeftijd risico op burn-outs, angststoornissen en andere mentale problemen. En waar de jongeren regelmatig getraind en begeleid worden om hun fysieke staat zo gezond mogelijk te houden, is dit veel minder het geval bij hun mentale staat.

‘Des te eerder je je bewust bent van je mentale staat, des te beter je voorbereid bent op mentale uitdagingen’, legt Edson uit. ‘Je leert met struggles omgaan en je emoties verwerken, waardoor je een basis opbouwt voor de momenten waarop je dat nodig hebt. Als je dat blijft trainen, kan je het steeds beter toepassen.’ Gianni Zuiverloon is het hiermee eens en vertelt over de stichting die hij en Braafheid hebben opgericht, om jongeren te begeleiden in het bespreekbaar maken van en omgaan met mentale uitdagingen. ‘De mentale druk begint op een veel jongere leeftijd. Het wordt echter een stuk hoger als je de eerste haalt’, vertelt hij. ‘Dan komt er veel meer bekendheid bij kijken. Als je op vroege leeftijd hebt geleerd met struggles om te gaan, kan je het veel beter praktiseren. In je carrière, maar ook in het dagelijks leven. Met onze stichting ‘Play Mental Foundation’ geven we jongeren vanaf twaalf jaar al inspiratiesessies. Dat is de leeftijd dat je cognitief ontwikkeld genoeg bent om de nodige informatie te verwerken.’ 

Het is belangrijk om jonge voetballers al vroeg kennis te laten maken met mentale gezondheid. De prestatiedruk zal gedurende hun carrière namelijk alleen maar groeien. Zo vertelt Braafheid: ‘Ik ging van FC Twente naar Bayern München en daar voelde ik ontzettend veel druk om te presteren. In de tijd dat ik niet speelde, schaamde ik me voor mijn prestaties. Ik maakte me heel druk om de meningen van andere mensen. Ondanks dat ik een sociaal netwerk had waar ik veel support uit haalde, konden zij mij niet bereiken.’ Hoewel mentale gezondheid voor iedereen een relevant onderwerp is, zijn er enkele factoren die het onderwerp onderscheidend maken voor profatleten. ‘Er is een groot publiek dat naar je kijkt’, legt Braafheid uit. ‘Je moet een voorbeeld zijn voor de gehele maatschappij. En dat terwijl iedereen je beoordeeld op die 95 minuten op het veld. Als er buiten het veld iets gebeurt, heeft de hele wereld er een mening over. Het maakt het niet meer of minder, maar wel anders dan voor een bakker of een bloemist.’   

De druk die profvoetballers voelen om te presteren, komt vooral ten uiting in de tijden dat ze niet spelen. Zo hebben voetballers zich uitgelaten over een gebrek aan routine, maar ook het feit dat bijna de volledige identiteit ontleend wordt aan datgene wat je nu niet meer kunt doen: voetballen. Zoals Braafheid uitlegt, is routine voor iedereen belangrijk, maar vooral voor voetballers. ‘Routine geeft je een gevoel van houvast’, legt hij uit. ‘Wat voor onverwachtse situaties je ook tegenkomt in het leven, je kan je veilig voelen in je routine en telkens teruggaan naar de doelen die je hebt. Als voetballer heb je jaar in, jaar uit dezelfde routines. Na je carrière heb je dan ineens zeeën van tijd en vrijheid’. Het overkwam de 18-jarige Jeremy Wisten. Hij pleegde zelfmoord nadat hij vanwege een blessure niet meer kon spelen bij Manchester City en vervolgens ook geen nieuwe club kon vinden. De club heeft veel kritiek gehad over het gebrek aan psychische begeleiding voor jonge spelers.

Zuiverloon vertelt dit te herkennen uit zijn eigen carrière: ‘Wij kregen geen begeleiding of enige vorm van mentale ondersteuning. Zo hadden we bijvoorbeeld geen mentor die al speelde en zich kwetsbaar op durfde te stellen. Niemand die merkte dat kwetsbaarheid een kracht is en geen zwakte.’ Het resultaat hiervan is dat veel voetballers zich ook niet kwetsbaar op durven te stellen. Dus op het moment dat iemand op de bank wordt gezet of niet kan spelen en daar psychische problemen van krijgt, wordt het niet besproken. De oud-voetballer vertelt dat een blessure in de weg stond van zijn droom om nog één keer op tv te spelen zodat zijn zoontje het kon zien. Gelukkig belde Edson hem op om te vragen hoe het nu écht met hem ging. Dit was het begin van een innige vriendschap. Ook legde het de basis voor het type gesprekken dat je hoort in ‘Building Bridges’.  

Volgens Braafheid en Zuiverloon zijn dit soort gesprekken het begin van wat er veranderd moet worden om een gezondere wereld te creëren voor profvoetballers. Toch moet er meer gedaan worden: ‘Breng voetballers al op jonge leeftijd in contact met een mental coach of psycholoog, zodat je dit structureel meeneemt in de opleiding van jonge talenten. Een ieder verdient het namelijk om zichzelf zo klaar te kunnen stomen voor wat de maatschappij biedt.’

Beluister de nieuwste aflevering van ‘Building Bridges’, van Edson Braafheid en Gianni Zuiverloon, hieronder.