Cuba in opstand: uren in de rij voor eten

Het is alweer een paar weken geleden dat duizenden inwoners zich lieten horen bij een volksopstand op Cuba. Mensen gingen massaal de straten op. Ze protesteerden tegen onder andere de voedselschaarste. Deze zorgt ervoor dat Cubanen dagelijks uren in de rij staan voor boodschappen. Waar veel mensen tijdens de eerste lockdown in Nederland hysterisch bang voor waren, is op Cuba werkelijkheid. De schappen zijn leeg en de toestand waarin de Cubaanse economie verkeert is erbarmelijk. Toch gaat Cuba, vergeleken met veel andere landen, uitzonderlijk goed om met de Covid-19 pandemie.

Vanwege het grote aantal artsen is Cuba in 1960 begonnen met het uitzenden van Cubaanse artsen op medische missies. Deze missies zijn tot nu toe het grootste exportproduct en de grootste inkomstenbron van het eiland. Sinds 1960 heeft Cuba 400.000 artsen gestuurd naar 164 landen. Niet alle landen nemen deze hulp aan overigens. Voormalig president George W. Bush weigerde de hulp van honderd Cubaanse artsen na de historisch verwoestende orkaan Katrina.

Op Cuba is sinds de val van Bautista een communistisch regime aan de orde. Alle gezondheidszorg en het onderwijs zijn gratis, maar rijk kun je er in de regel niet worden. Zoals elk systeem van besturen, heeft ook een communistisch regime zijn voor- en nadelen. Voedselschaarste is bijvoorbeeld geen onbekend lijden. Vanwege de internationale tegenstanders van communisme, met de VS als grootste criticus, is veel handel onmogelijk. Medicijnen zijn bijvoorbeeld gratis, maar de grondstoffen voor medicijnen zijn vaak op. Deze moeten voornamelijk geïmporteerd worden. Daarentegen is ongeveer één op de 120 Cubanen arts. Dat is het hoogste aantal ter wereld. Ter vergelijking: in Nederland is dit ongeveer één op de 280, minder dan de helft. Op Cuba betekent dokter zijn echter geen vetpot. Het salaris van een arts is hier ongeveer $73 per maand. In Venezuela, het land waar de meeste Cubaanse medische missies naartoe gaan, is dit $700, bijna tien keer zoveel.

Tussen Cuba en de Verenigde Staten geldt de langste handelsblokkade ooit. Dit houdt niet alleen in dat er geen grondstoffen zijn voor medicijnen. Er mag niks uit Amerika naar Cuba en niets uit Cuba mag Amerika in. Zo zijn er bijvoorbeeld strenge internetrestricties. Cubanen mogen geen gebruik maken van Zoom, Google, PayPal of de App Store. Ook de handel met veel andere landen, wordt door de Amerikaanse handelsblokkade gestremd. De blokkade raakt Cubanen op alle vlakken van het leven.

Volgens de Cubaanse overheid is de handelsblokkade een manier van oorlogvoeren. Het gaat volgens hen niet om mensenrechten, zoals de Amerikaanse overheid beweert. De Amerikaanse overheid is beroemd tegenstander van het communisme en zegt de blokkade in stand te houden, omdat het regime de bewoners onderdrukt. Voormalig president Barack Obama, was de eerste die verandering bracht in de Amerika-Cuba relatie. Hij hief de blokkade grotendeels op. De economie van Cuba zette voor het eerst haar deuren op een kiertje. De gevolgen waren direct merkbaar: ondernemers kregen kansen en het toerisme groeide in vogelvlucht. Er waren zelfs filmopnames voor de populaire Fast and the Furious franchise. Toen Trump aan de macht kwam, draaide hij niet alleen Obama's veranderingen terug, hij voegde nieuwe sancties toe.

Sinds de regering van Trump is het inkomen uit toerisme op Cuba met 80% gedaald. En ook al heeft Cuba de meeste dokters per inwoner ter wereld, de pandemie raakte de bevolking keihard. Het lukte Cubaanse artsen in het begin de besmettingsgraad laag te houden, maar het gebrek aan middelen haalde ze in. Beademingsapparatuur, beschermende kleding en medicijnen raakten snel op. Ondanks de grote tekorten bleef de handelsblokkade in stand en werden vliegtuigen vol hulpmiddelen verboden op Cuba te landen.

Er zijn duidelijk twee kanten in het debat om de economische crisis en voedselschaarste op Cuba. Voorstanders van de handelsblokkade zien deze als een middel het communistisch leiderschap te forceren om af te treden. Zij geloven dat het communisme een inherent slecht regeringssysteem is dat mensenrechten schendt. Tegenstanders van de blokkade, zien deze daarentegen als een middel om macht uit te oefenen en Cuba afhankelijk te maken van de VS. Bij beide standpunten komt het voor de Cubaanse bevolking op hetzelfde neer: zij hebben geen inspraak, maar worden gedwongen te leven met de gevolgen.